Doordruk

Methode van drukken waarbij de drukinkt door een met stof (zijde of nylon) bespannen raam wordt geperst. De mazen van de stof worden gedicht op de niet te drukken delen, zodat de drukinkt hier niet doorgelaten wordt.

Oorsprong

De doordruktechniek is gebaseerd op het gebruik van sjablonen. Delen van het ontwerp die wit moeten blijven in de afdruk worden afgedekt. Door vervolgens inkt aan te brengen op de niet afgedekte delen ontstaat het beeld. Het afdekken kan op verschillende manieren gebeuren.

De zeefdruk is een heel oude druktechniek en is een verfijning van de eeuwenoude sjabloondruk zoals reeds eeuwen geleden werd toegepast in China en Japan, en elders ook wordt toegepast door huisschilders die regelmatig wederkerende motieven moeten schilderen. In de westerse wereld wordt zeefdruk vooral populair vanaf de jaren 1960, onder meer door de kunst van Andy Warhol. Protestgroepen gebruiken deze eenvoudige methode om posters te maken. Zeefdruk is geliefd bij hobbydrukkers, maar ontwikkelt zich ook tot een volwaardige industriële techniek. Met de juiste drukinkt of emulsie kan je er vrijwel elk materiaal mee bedrukken: naast papier en karton ook glas, hout, textiel, metaal en kunststoffen.

Op het zeefraam, een raamwerk bespannen met heel fijn gaas, wordt het sjabloon aangebracht. Naar dit gaas wordt deze drukmethode ook silkscreenprinting (letterlijk: 'zijdezeefdrukken') genoemd. Een andere naam voor een artistieke zeefdruk is serigrafie. De inkt wordt met een houten of rubber rakel door een zeefraam op het drukvel geperst. De uiteindelijke zeefdruk bestaat uit alles wat niet door het sjabloon is afgedekt.

Fotografische methodieken, bijvoorbeeld met bichromaat-gelatine, kunnen worden gebruikt om de zeef plaatselijk inkt-dicht te maken. Deze drukmethode komt ook sterk geautomatiseerd voor en men vindt heden halfautomatische zeefdrukmachines voor het bedrukken van de meest verschillende dragers zoals papier, hout, glas, blik, weefsels, kunststoffen en dergelijke. Ook uv-inkten hebben hun intrede gedaan in de zeefdruk. Pluspunt voor zeefdruk is dat de inktlaagdikte gestuurd kan worden waardoor het procedé zich uitstekend leent voor buiten toepassingen.

Het aantal afdrukken dat je op deze manier kunt maken is afhankelijk van het gebruikte materiaal. Een papieren sjabloon gaat op een gegeven moment vervormen of scheuren. Een fotografisch sjabloon werkt het best, het aantal afdrukken is dan vrijwel onbeperkt.

De zeefdruk, screendruk of filmdruk zoals hij ook wel genoemd wordt, wordt in hoofdzaak gebruikt in de reclamedruk en in het bijzonder in de textieldrukkerijen.

Soorten doordruk

zeefdruk

Zoals de naam reeds zegt, berust de zeefdruk op het zeven van de drukinkt. De zeef bestaat uit een raam, van hout en metaal, waarin met een lap zijde of nylon spant. Het zeefdrukraam wordt vervolgens voorzien van een laag emulsie (lichtgevoelige vloeistof) die door middel van een belichtingstafel belicht wordt. De op het positief aanwezige donkere vlakken worden bij het ontwikkelen (door het licht) weggewassen zodat doorlatende plekken op het zeefdrukraam ontstaan. Door deze doorlatende plekken op het zeefdrukraam ontstaat er een soort sjabloon waar de inkt doorheen gedrukt wordt.

Men brengt de inkt op het raam aan en smeert deze met behulp van een rubberen rakel uit, waardoor de vorm van de sjabloon op het te bedrukken voorwerp (de beelddrager) wordt afgedrukt. Deze techniek kan herhaald worden met verschillende kleuren en vormen die naast elkaar of over elkaar worden gedrukt. Het principe is vrij eenvoudig maar doordat zeefdruk inzetbaar is op alle gebieden waar iets te bedrukken valt wordt het ingewikkelder.

sjablonering

Een sjabloon is een grafische vorm of restvorm die voor herhaaldelijk gebruik is bedoeld.

In de oorspronkelijke betekenis is een sjabloon een stuk vlak materiaal in een gewenste vorm dat op een onderlaag wordt gelegd. Als het geheel wordt bedekt met inkt, voorkomt de sjabloon dat de inkt op de onderlaag komt. Het woord sjabloon is afgeleid van het Franse échantillon (uitsnede, deel van een geheel, monster).

Sjablonen kunnen als vorm of als restvorm worden gebruikt. Bij het gebruik als vorm blijft de gewenste figuur blanco, terwijl de rest wordt ingekleurd, bij het gebruik als restvorm krijgt alleen de uitgespaarde figuur een kleur.

drukprocédé

zeefdruk:

Het zeefdrukraam wordt voorzien van een emulsie (lichtgevoelig) en wordt belicht zodat er een sjablonering ontstaat en de tekening inktdoorlatende plekken vormt OF je creëert een sjabloon op waterafstotend papier (dit wordt vaker gebruikt in scholen of thuis vanwege het minder ingewikkelde, chemische proces.)
Het zeefdrukraam wordt op een zeefdrukpers gelegd en hieronder komt de drager te liggen.
Het raam wordt goed aangedrukt.
Er wordt inkt bovenop het raam aangebracht.
De inkt wordt over heel het zeefdrukraam verspreid met een rakel. Nu zal de inkt door de inktdoorlatende plekken worden geduwd.
Er ontstaat een tekening op de drager. De plekken waar geen inkt door gelaten wordt, blijven wit.

sjablonering:

Breng het sjabloon aan op de gemarkeerde plaatsen en gebruik schilderstape of spuitlijm om wegschuiven te voorkomen.
Leg een papier (of andere drager) onder het sjabloon.
Gebruik naargelang de grootte van de sjabloon een spuitbus, kwast, spons of verfroller om de verf/lak in de uitgesneden vorm aan te brengen.
Haal het sjabloon er voorzichtig af.

drukvlak

Papier en karton ook glas, hout, textiel, metaal en kunststoffen.

drukmedium

Zeefdruk:
Door middel van het zeefdrukprocédé kan vrijwel elke inkt, verf, pasta of vloeistof worden bedrukt. In de textiel zeefdruk worden voornamelijk met inkten op waterbasis en kunstofbasis (Plastisol) gewerkt.

sjablonering:
spuitbus, verf, inkt, stift.... Ook andere 'droge' materialen zoals krijt, potlood, ... kunnen gebruikt worden.

drukvorm

zeefdruk:
zeef met gaas

sjablonering:
papier, karton, plastiek waar er een sjabloon uit wordt gesneden.